magyar művelődési intézmények a Délvidéken: Az 1920-as években megkezdődött a bénultságból ocsúdó délvidéki magyarság művelődési intézményeinek, egyesületeinek szerveződése. 1929: már 101 m. egyes. működött a Délvidéken, noha a délszláv statisztika - propaganda célzattal - kb. kétszer ennyit mutatott ki. Elsősorban falusi, hosszabb-rövidebb életű közművelődési egyes-ek, olvasókörök, legényegyletek, gazdakörök, ipartestületek, ill. vallási és sportegyes-ek működtek, a szerb hatalom folyamatos zaklatásainak és kíméletlen anyagi-politikai zsarolásának kiszolgáltatottan. A tagság létszáma általában 20.000 fölötti, összvagyonukat a hatalom 1.500.000 dinárra becsülte. 1919-41: a délvidéki m-ságnak egyetlen színháza sem volt, ezért fontos helyet kaptak az egyesületi rendezvények között a műkedvelő színházi előadások. Azokat évente tízezrek néztek meg, annak ellenére, hogy a jug. cenzúra az abszurditásig menő m-ellenességgel avatkozott be, pl. a díszletek fáinak zöldjét (hivalkodóan m. színt) nem egy esetben kékre kellett festeni. A Délvidék legnagyobb m. egyes-e az 1872 óta működő szabadkai Népkör, amely a →trianoni béke aláírása után már 1921: fölújíthatta munkáját. Középponti tevékenységévé a műkedvelők színjátszása vált, amelyet szigorúan figyelt a hatóság. 1927: hat hónapra be is tiltották a Népkör működését. 1924-29: az előadások és a Népkör műsorszervezője Garay Béla, aki a kir. diktatúra bevezetéséig, a Népkör 3 éves betiltásáig vezette a színjátszók együttesét. Az 1930-as években Magyar Olvasókör néven működött tovább a mind sokszínűbb Népkör, kulturális tevékenységet folytatva. 1940. XI. 24: megalakították a Délvidéki Magyar Közművelődési Szövetséget, amely össze tudta fogni a Délvidék minden m. közművelődési szerveződését és amely a visszacsatolás után az 1944 őszi ismételt elszakításig működött. 1945. V: Nagybecskereken létrehozták a Magyar Közművelődési Közösséget, VI: Újvidéken a Vajdasági Magyar Kultúrszövetséget, IX: Szabadkán a Magyar Népkört. 1948 k. 48 m. műkedvelő együttes és 70 m. közművelődési egyes. létezett a Délvidéken. Alig 10 év alatt ezeket szinte teljesen elsorvasztotta a komm. rendszer, egyedül a Népkör tartotta úgy-ahogy magát, átlagosan évi 50 előadással, bemutatóval. Noha az 1960-as évek végétől, az 1970-es évek elejétől megélénkült a m. művelődési élet a Délvidéken, a rendszeressé lett rendezvényeket (Szarvas Gábor Nyelvművelő Napok, Óbecsei M. Középisk-ok Orsz. Művészeti Vetélkedője) 1991: a délszláv háború idején gáncsolták, néhány év múlva megszűntek. Az újjáéledés jele volt 1992. V. 16: a Vajdasági Magyar Művelődési Szövetség megalakítása (elnöke Dudás Károly), amely elsősorban a szívósan létező Népkörre, a szabadkai Városi Kvtárra és több m. lapszerkesztőségre alapozva, kv-kiadást is vállalva a délvidéki m-ság közművelődésének legfontosabb letéteményese. Dom.L.
Domonkos László: M-ok a Délvidéken, Bp., 1992. - Szöllyősy Vágó László: Népünkkel - Népünkért! A szabadkai Népkör krónikája 1872-1992. Szabadka, 1994. - Bácsország. [Milleniumi szám] Uo., 2000. - Arday Lajos: M-ok a Délvidéken, Jug-ban. Bp., 2002.
A magyar uralkodók és a pápák kronológiája:
|
Pápák |
Magyar fejedelmek és királyok |
|
|
Szt IV. Leó (ur. 847-855) III. Benedek (ur. 855-858) *Anastasius (ur. 855) Nagy Szt I. Miklós (ur. 858-867) II. Adorján (ur. 867-872) VIII. János (ur. 872-882) I. Marinus (ur. 882-884) Szt III. Adorján (ur. 884-885) |
Álmos (ur. 850?-895?) |
|
|
V. István (ur. 885-891) Formosus (ur. 891-896) VI. Bonifác (ur. 896) VI. István (ur. 896-897) Rornanus (ur. 897) II. Theodor (ur. 897) IX. János (ur. 898-900) IV. Benedek (ur. 900-903) V. Leó (ur. 903) Christophorus (ur. 903-904) III. Sergius (ur. 904-911) |
Árpád (ur. 889-907) |
|
|
III. Anasztáz (ur. 911-913) Lando (ur. 913-914) X. János (ur. 914-928) VI. Leó (ur. 928) VII. István (ur. 928-931) XI. János (ur. 931-935) VII. Leó (ur. 936-939) VIII. István (ur. 939-942) II. Marinus (ur. 942-946) |
Solt (Zsolt) (ur. 907-947) |
|
|
II. Agapit (ur. 946-955) XII. János (ur. 955-963) VIII. Leó (ur. 963-965) V. Benedek (ur. 964) XIII. János (ur. 965-972) |
Taksony (ur. 947-972) |
|
|
VI. Benedek (ur. 973-974) VII. Bonifác (ur. 974) VII. Benedek (ur. 974-983) XIV. János (ur. 983-984) VII. Bonifác (ur. 984-985) XV. János (ur. 985-996) V. Gergely (ur. 996-999) *XVI. János (ur. 997-998) |
Géza (ur. 972-997) |
|
|
II. Szilveszter (ur. 999-1003) XVII. János (ur. 1003) XVIII. János (ur. 1004-09) IV. Sergius (ur. 1009-12) VIII. Benedek (ur. 1012-24 (VI. Gergely (ur. 1012) XIX. János (ur. 1024-32) |
I (Szt) István király (ur. 997-1038) |
|
|
IX. Benedek (ur. 1032-45) |
Péter (először) (ur. 1038-41) |
|
|
Aba Sámuel (ur. 1041-44) |
||
|
III. Szilveszter (ur. 1045) VI. Gergely (ur. 1045-46) |
Péter (másodszor) (ur. 1044-46) |
|
|
II. Kelemen (ur. 1046-47) II. Damasus (ur. 1048) Szt IX. Leó (ur. 1049-54) II. Viktor (ur. 1055-57) IX. István (ur. 1057-58) X. Benedek (ur. 1058-59) II. Miklós (ur. 1059-61) |
I. Endre (András) (ur. 1046-60) |
|
|
II. Sándor (ur. 1061-73) *II. Honorius (ur. 1061-72) |
I. Béla (ur. 1060-63) Salamon (ur. 1063-74) |
|
|
Szt VII. Gergely (ur. 1073-85) *III. Kelemen (ur. 1080; 1084-1100) B. III. Viktor (ur. 1086-87) B. II. Orbán (ur. 1088-99) |
I. Géza (ur. 1074-77) I (Szt) László (ur. 1077-95) |
|
|
II. Paszkál (ur. 1099-1118) *Theoderich (ur. 1100-02) (Albert (ur. 1102) *IV. Szilveszter (ur. 1105-11) |
Könyves Kálmán (ur. 1095-1116) |
|
|
II. Gelasius (ur. 1118-19) (VIII. Gergely (ur. 1118-21) II. Callistus (ur. 1119-24) II. Honorius (ur. 1124-30) *II. Celesztin (ur. 1124) |
II. István (ur. 1116-31) |
|
|
II. Ince (ur. 1130-43) *II. Anaklét (ur. 1130-38) (Viktor (ur. 1138) |
II. Béla (ur. 1131-41) |
|
|
II. Celesztin (ur. 1143-44 II. Lucius (ur. 1144-45) B. III. Jenő (ur. 1145-53) IV. Anasztáz (ur. 1153-54) IV. Adorján (ur. 1154-59) |
II. Géza (ur. 1141-62) |
|
|
III. Sándor (ur. 1159-81) *IV. Viktor (ur. 1159-64) *III. Paszkál (ur. 1164-68) *III. Callistus (ur. 1168-78) *III. Ince (ur. 1179-80) |
III. István (ur. 1162-72) II. László (ur. 1162-63) IV. István (ur. 1163-65) |
|
|
III. Lucius (ur. 1181-85) III. Orbán (ur. 1185-87) VIII. Gergely (ur. 1187) III. Kelemen (ur. 1187-91) III. Celesztin (ur. 1191-98) |
III. Béla (ur. 1172-96) |
|
|
|
Imre (ur. 1196-1204) III. László (ur. 1204-05) II. András (ur. 1205-35) |
|
|
III. Honorius (ur. 1216-27) IX. Gergely (ur. 1227-41) IV. Celesztin (ur. 1241) IV. Ince (ur. 1243-54) IV. Sándor (ur. 1254-61) IV. Orbán (ur. 1261-64) IV. Kelemen (ur. 1265-68) |
IV. Béla (ur. 1235-70) |
|
|
B. X. Gergely (ur. 1271-76) |
V. István (ur. 1270-72) |
|
|
B. V. Ince (ur. 1276) V. Adorján (ur. 1276) XXI. János (ur. 1276-77) III. Miklós (ur. 1277-80) IV. Márton (ur. 1281-85) IV. Honorius (ur. 1285-87) IV. Miklós (ur. 1288-92) |
IV. (Kun) László (ur. 1272-90) |
|
|
Szt V. Celesztin (ur. 1294) VIII. Bonifác (ur. 1294-1303) |
III. András (ur. 1290-1301) |
|
|
B. XI. Benedek (ur. 1303-04) |
Vencel (Cseh) (ur. 1301-05) |
|
|
V. Kelemen (ur. 1305-14) |
Ottó (Bajor) (ur. 1305-07) |
|
|
XXII. János (ur. 1316-34) *V. Miklós (ur. 1328-30) XII. Benedek (ur. 1334-42) |
Károly Róbert (Anjou) (ur. 1308-42) |
|
|
VI. Kelemen (ur. 1342-52) VI. Ince (ur. 1352-62) B. V. Orbán (ur. 1362-70) XI. Gergely (ur. 1370-78) |
I. (Nagy) Lajos (ur. 1342-82) |
|
|
VI. Orbán (ur. 1378-89) *VII. Kelemen (ur. 1378-94) |
Mária (ur. 1382-85) II. (Kis) Károly (ur. 1385-86) |
|
|
IX. Bonifác (ur. 1389-1404) *XIII. Benedek (ur. 1394-1417) VII. Ince (ur. 1404-06) XII. Gergely (ur. 1406-15) *V. Sándor (ur. 1409-10) *XXIII. János (ur. 1410-15) V. Márton (ur. 1417-31) *VIII. Kelemen (ur. 1423-29) *XIV. Benedek (ur. 1425) |
Zsigmond (Luxemburg) (ur. 1387-1437) |
|
|
IV. Jenő (ur. 1431-47) *V. Félix (ur. 1439-49) |
Albert (Habsburg) (ur. 1437-39) I. Ulászló (Jagelló) (ur. 1440-44) |
|
|
|
V. László (ur. 1452-57) |
|
|
III. Callistus (ur. 1455-58) II. Pius (ur. 1458-64) II. Pál (ur. 1464-71) IV. Sixtus (ur. 1471-84) |
I. Mátyás (Hunyadi) (ur. 1458-90) |
|
|
VIII. Ince (ur. 1484-92) VI. Sándor (ur. 1492-1503) III. Pius (ur. 1503) II. Gyula (ur. 1503-13) X. Leó (ur. 1513-21) |
II. Ulászló (ur. 1490-1516) |
|
|
VI. Adorján (ur. 1522-23) |
II. Lajos (ur. 1516-26) |
|
|
VII. Kelemen (ur. 1523-34) |
Szapolyai János (ur. 1526-40) |
|
|
III. Pál (ur. 1534-49) III. Gyula (ur. 1550-55) II. Marcell (ur. 1555) IV. Pál (ur. 1555-59) IV. Pius (ur. 1559-65) |
I. Ferdinánd (ur. 1526-64) |
|
|
Szt V. Pius (ur. 1566-72) |
II. Miksa (ur. 1564-76) |
|
|
XIII. Gergely (ur. 1572-85) V. Sixtus (ur. 1585-90) VII. Orbán (ur. 1590) XIV. Gergely (ur. 1590-91) IX. Ince (ur. 1591) VIII. Kelemen (ur. 1592-1605) XI. Leó (ur. 1605) |
I. Rudolf (ur. 1576-1608) |
|
|
V. Pál (ur. 1605-21) |
II. Mátyás (ur. 1608-19) |
|
|
XV. Gergely (ur. 1621-23) VIII. Orbán (ur. 1623-44) |
II. Ferdinánd (ur. 1619-37) |
|
|
X. Ince (ur. 1644-55) |
III. Ferdinánd (ur. 1637-57) |
|
|
VII. Sándor (ur. 1655-67) IX. Kelemen (ur. 1667-69) X. Kelemen (ur. 1670-76) B. XI. Ince (ur. 1676-89) VIII. Sándor (ur. 1689-91) XII. Ince (ur. 1691-1700) |
I. Lipót (ur. 1657-1705) |
|
|
XI. Kelemen (ur. 1700-21) |
I. József (ur. 1705-11) |
|
|
XIII. Ince (ur. 1721-24) XIII. Benedek (ur. 1724-30) XII. Kelemen (ur. 1730-40) |
III. Károly (ur. 1711-40) |
|
|
XIV. Benedek (ur. 1740-58) XIII. Kelemen (ur. 1758-69) XIV. Kelemen (ur. 1769-74) |
Mária Terézia (ur. 1740-80) |
|
|
VI. Pius (ur. 1775-99) |
II. József (ur. 1780-90) |
|
|
II. Lipót (ur. 1790-92) |
||
|
VII. Pius (ur. 1800-23) XII. Leó (ur. 1823-29) VIII. Pius (ur. 1829-30) XVI. Gergely (ur. 1831-46) |
I. Ferenc (ur. 1792-1835) |
|
|
IX. Pius (ur. 1846-78) |
V. Ferdinánd (ur. 1835-48) |
|
|
XIII. Leó (ur. 1878-1903) Szt X. Pius (ur. 1903-14) |
I. Ferenc József (ur. 1848-1916) |
|
|
XV. Benedek (ur. 1914-22) |
IV. Károly (ur. 1916-18) |
|
|
XI. Pius (ur. 1922-39) |
||
|
XII. Pius (ur. 1939-58) |
||
|
XXIII. János (ur. 1958-63) |
||
|
VI. Pál (ur. 1963-78) |
||
|
I. János Pál (ur. 1978) |
||
|
II. János Pál (ur. 1978- |
||
A lexikon a budapesti Pálos Könyvtárban készült 1980 és 2013 között. A honlapon a korabeli szócikkek olvashatók, az újabb eseményeket, kutatási eredményeket a szócikkek nem tartalmazzák.